فوق تخصص بیماری‌های ریه فوق تخصص اختلالات خواب استاد و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تبریز
روند تحولات جدید در بیماری‌های انسدادی تنفسی
نگرش
به بیماری‌های انسدادی راه‌های هوایی نیز همچون سایر بخش‌های پزشکی در چند
سال اخیر تحولات بزرگی پیدا کرده است و در این رابطه بررسی دقیق‌تر
یافته‌های بالینی و استفاده از تکنیک‌های مولکولی پیشرفته و آنالیزهای عمیق
کامپیوتری توانمندی پزشکان را در تشخیص و شناسایی فنوتیپ‌ها و آندوتیپ‌های
این بیماری‌ها توانمند ساخته و نوید ارتقای پیگیری اقدامات پیشگیری و
درمانی با اهداف مشخص با رفتن به سوی درمان اختصاصی‌تر و مؤثرتر را می‌دهد.
در بیماری آسم مشخص شدن التهاب به عنوان عامل اصلی و مهم در بیماری و در
تحریک‌پذیری راه‌های هوایی درمان را در چند دهه اخیر به خصوص بعد از تولید
استروئیدهای استنشاقی که توان بالا و با عارضه کمتری داشتند همراه با
داروهای دیگر متحول کرده بود لکن در چند سال گذشته با مشخص شدن و ترویج شکل
گرفتن و شناسایی فنوتیپ‌ها و آندوتیپ‌های متفاوت بیماری به خصوص انواع
ائوزینوفیلیک و نوتروفیلیک آن و انواع غیر التهابی آن و انواع مربوط به
اختلالات ساختاری ریه متفاوت بدون درمان مورد نیاز در هر کدام از این
فنوتیپ‌ها در ذهن می‌آورد.
تفاوت میزان ایمونوگلوبین E
در بیماران آسماتیک یکی از نشانه‌های این تفاوت در فنوتیپ‌ها بوده که
پیش‌بینی در پاسخ به داروهای بیولوژیک جدید قابل استفاده قرار گرفته است
یافته‌های فوق در یک دهه اخیر تکوین پیدا کرده است اخیراً با پیدا شدن
روش‌های جدید بررسی و غیر تهاجمی با استفاده از آنالیز مولکول‌های التهابی
متعدد در هوای بازدمی از جمله طرح تغییرات سطح نیتریک اکساید و مواد آلی
قرار گرفته که با روش‌های مدرن کروماتوگرافی گازی و مکس اسپکترومتری شامل
هگزان، هگزانون که نشان‌دهنده ائوزینوفیل‌ها و پنتادکین که نماینده
نوتروفیل‌هاست امکان مشخص کردن فنوتیپ‌های بیماری بدون توسل به روش‌های
تهاجمی حتی خونگیری در بیمار امکان‌پذیر می‌سازد (R) که این خود برای پزشکان در استفاده از داروهای اختصاصی‌تر و مؤثرتر بیماری بسیار کمک‌کننده خواهد بود در مورد ریمودلینگ Remodeling
در آسم که در عمل پاسخ ناکافی یا عدم پاسخ درمانی مناسب در آسم شناخته
می‌شود اکنون مشخص شده است که بر خلاف تصور گذشته ریمدلینگ بدون ارتباط با
التهاب و همزمان و پا به پای آن شروع شده و پیشرفت می‌کند. با پیشرفت‌های
اخیر در بررسی برونش‌ها، میکروسکوب اوپتیکال غیر خطی Non Linear optical microscopy که
با استفاده از برونکوسکوب با مشاهده مستقیم ماتریکس راه‌های هوایی مطالعه و
ارزیابی آن بدون انجام بیوپسی انجام می‌شود امکان بررسی شکل کلاژن و به هم
خوردگی ساختار آن با این روش نسبتاً غیر تهاجمی امکان‌پذیر شده است و
می‌رود که افق‌های جدیدی را در روشن‌تر شدن پدیده رمودیلینگ Remodelling
در آسم و روشن‌تر شدن مشخصات فنوتیپ‌های مختلف آسم باز کند. در مورد
بیماری انسدادی مزمن ریه نیز پیشرفت‌های مهمی در شناسایی اپیدمیولوژی
اتیولوژیک بیماری حاصل شده و در برخی کشورها به ویژه در هند نقش استفاده از
بیومس با عنوان منشأ انرژی در منازل عامل مهمی در ایجاد بیماری شناخته شده
است که در برخی موارد به ویژه در زنان از اهمیت بسیار بیشتری از سیگار در
ایجاد بیماری دارد. اقدامات اصلاحی در این رابطه از قبیل اصلاح انتقال
انرژی و استفاده از منابع انرژی کم خطرتر و نیز اصلاح ساختار تهویه‌ای
مناطق مسکونی شاید مؤثرتر از اقدامات برای ترک سیگار در کم کردن ابتلا به
این بیماری باشد.
با
مشخص شدن عوارض سیستمیک بیماری انسدادی مزمن ریه اکنون بیماری به صورت
بیماری سیستمیک شناخته می‌شود که با تغییرات مهمی از جمله در سیستم عصبی با
دژنرسانس در هسته‌های مغزی به علت هیپوکسی مزمن و عوارض عضلانی و ارتباط
نسبتاً قوی آن را پیش آگهی بیماری درمان با هدف درمان سیستمیک و بازتوانی
ریه با در نظر گرفتن عوارض سیستمیک بیماری امکان بیشتری را برای تأثیرگذاری
در پیش‌آگهی بیماری فراهم می‌کند علاوه بر این پیشرفت‌های اخیر در آنالیز
کامپیوتری و نرم‌افزاری عمیق توموگرافی کامپیوتریزه ریه (CT)
برای کشف و اندازه‌گیری میزان و الگوی انهدام نسجی در ریه بیماران با
بیماری انسدادی مزمن ریه و مشخص شدن توان در کشف مراحل اول بیماری در مرحله
بیماری مجاری هوایی کوچک می‌تواند یک روش بسیار دقیق و قابل استفاده در
بالینی برای مداخله درمانی به موقع و جلوگیری از پیشرفت بیماری را به وجود
آورد.
در
بیماری آپنه انسدادی خواب که با انسداد راه هوایی فوقانی به هنگام خواب
مشخص می‌شود و عمدتاً به علت چاقی (حدود چهل درصد موارد) یا عوامل انسدادی
دیگر راه هوایی فوقانی و یا ضعف عضلات گلو ایجاد می‌شود و به صورت
استاندارد در چند دهه اخیر با اندکس اختلالات تنفسی در خواب و میزان
هیپوکسی تشخیص داده شده و اندازه‌گیری می‌شود، مشخص شده است که عوارض مربوط
به آپنه خواب را به خوبی پیش‌بینی نمی‌کند و لذا در راستای ایجاد معیارهای
جدید اخیراً تلاش برای مشخص‌تر شدن فنوتیپ‌های این بیماری برای اختصاصی
کردن درمان و پیش‌بینی عوارض به عمل آمده است در این رابطه مشخص‌تر کردن
محل تنفسی راه‌های هوایی فوقانی، کار عضلات بازکننده گلو وجود ضعف عصبی
عضلانی و میزان و سطح بیدارشدگی (Arausal) و انواع بیماری شایع در زنان و انواع وابسته به خواب رم (REM)
مشخص‌تر شده و عوارض هر کدام در حال بررسی و روشن‌تر شدن است به علاوه با
مشخص‌تر شدن فنوتیپ‌های علامتی این بیماری علایم و عوارض تأثیر هر کدام از
جمله افزایش در عوارض قلبی و عروقی و بیماری‌های کرونری و نارسایی قلبی در
بیماران با خواب آلودگی شدیدتر میزان اطلاعات اساسی برای پیشگیری و درمان
موفق‌تر این بیماری را افزایش قابل ملاحظه‌ای داده است.
۱۳۹۸/۰۸/۳۰
